Νικόλαος Εμμ. Παπαδάκης*
Στις 21 Ιανουαρίου του 1898 η Ελλάδα, θύμα της δημαγωγίας μερίδας πολιτικών, του υπερδανεισμού και της καταστροφικής ήττας του πολέμου του 1897 αναγκάστηκε να δεχθεί διεθνή οικονομικό έλεγχο, που ισοδυναμούσε με έλεγχο στην οικονομική διαχείριση του κράτους, εποπτεία στις Κυβερνητικές πράξεις και περιορισμό στα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Οι διεθνείς οικονομικοί έλεγχοι εμφανίστηκαν το 19ο αιώνα και κορυφώθηκαν στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου με τον ασφυκτικό έλεγχο που επιβλήθηκε στη Γερμανία και στην Ιαπωνία στις δύο, δηλαδή, ηττημένες χώρες του πολέμου.
Στην περίπτωση της Ελλάδος συστάθηκε Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (Δ.Ο.Ε.) από αντιπροσώπους της Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Μ. Βρετανίας και Αυστροουγγαρίας. Η Επιτροπή αυτή άσκησε τα δικαιώματά της επί των υπέγγυων προσόδων του Ελληνικού Δημοσίου. Οι πρόσοδοι αυτές ήταν:
α) Τα είδη μονοπωλίου (αλάτι, τσιγαρόχαρτο, παιγνιόχαρτα, πετρέλαιο και σπίρτα, β) ο φόρος του καπνού, γ) το χαρτόσημο, δ) τα εισαγωγικά τέλη του τελωνείου Πειραιά.
Οι διεθνείς οικονομικοί έλεγχοι εμφανίστηκαν το 19ο αιώνα και κορυφώθηκαν στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου με τον ασφυκτικό έλεγχο που επιβλήθηκε στη Γερμανία και στην Ιαπωνία στις δύο, δηλαδή, ηττημένες χώρες του πολέμου.
Στην περίπτωση της Ελλάδος συστάθηκε Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (Δ.Ο.Ε.) από αντιπροσώπους της Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Μ. Βρετανίας και Αυστροουγγαρίας. Η Επιτροπή αυτή άσκησε τα δικαιώματά της επί των υπέγγυων προσόδων του Ελληνικού Δημοσίου. Οι πρόσοδοι αυτές ήταν:
α) Τα είδη μονοπωλίου (αλάτι, τσιγαρόχαρτο, παιγνιόχαρτα, πετρέλαιο και σπίρτα, β) ο φόρος του καπνού, γ) το χαρτόσημο, δ) τα εισαγωγικά τέλη του τελωνείου Πειραιά.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Για να γίνει αντιληπτό, πως η Ελλάδα έφθασε ως εκεί είναι απαραίτητη μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Την περίοδο 1882-1895 η χώρα ευτύχησε να κυβερνηθεί από τον Χαρίλαο Τρικούπη, ένα από τους σημαντικότερους πολιτικούς της νεότερης ιστορίας της. Ο Τρικούπης έδωσε μεγάλο βάρος στον εκσυγχρονισμό του κράτους, στην ανάπτυξη των συγκοινωνιών, στα μεγάλα τεχνικά έργα και στον αστικό μετασχηματισμό του κράτους και της κοινωνίας. Παράλληλα εφάρμοσε ένα ευρύ πρόγραμμα αναδιοργάνωσης και ενίσχυσης των ενόπλων Δυνάμεων, προκειμένου η χώρα να μπορέσει να ασκήσει αξιόπιστη αλυτρωτική πολιτική απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Για να γίνει αντιληπτό, πως η Ελλάδα έφθασε ως εκεί είναι απαραίτητη μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Την περίοδο 1882-1895 η χώρα ευτύχησε να κυβερνηθεί από τον Χαρίλαο Τρικούπη, ένα από τους σημαντικότερους πολιτικούς της νεότερης ιστορίας της. Ο Τρικούπης έδωσε μεγάλο βάρος στον εκσυγχρονισμό του κράτους, στην ανάπτυξη των συγκοινωνιών, στα μεγάλα τεχνικά έργα και στον αστικό μετασχηματισμό του κράτους και της κοινωνίας. Παράλληλα εφάρμοσε ένα ευρύ πρόγραμμα αναδιοργάνωσης και ενίσχυσης των ενόπλων Δυνάμεων, προκειμένου η χώρα να μπορέσει να ασκήσει αξιόπιστη αλυτρωτική πολιτική απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ο ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ
Ο Μεσολογγίτης πολιτικός πίστευε ότι η ανάπτυξη της χώρας έπρεπε να στηριχθεί σε ξένα κεφάλαια, στους Ελληνες της διασποράς και στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Στις επιλογές του αυτές ήλθε αντιμέτωπος με την αχαλίνωτη δημαγωγία, του κυριότερου αντιπάλου του, Θεόδωρου Δηλιγιάννη, ο οποίος καλλιεργούσε τις παραδοσιακές πελατειακές σχέσεις και έβλεπε το κράτος ως μοχλό της οικονομικής ανάπτυξης και τακτοποίησης των ψηφοφόρων του. Ο Δηλιγιάννης προκειμένου να υπηρετήσει τη δημαγωγική του πολιτική άσκησε χαλαρή δημοσιονομική πολιτική και λαϊκιστική εξωτερική πολιτική, που στοίχισαν ακριβά στην Εθνική Οικονομία· κατόρθωσε όμως να συσπειρώσει τα αντιδραστικά τμήματα του ελληνικού λαού, που ήταν αντίθετα με τον εκσυγχρονισμό του κράτους.
Τα μεγάλα έργα του Τρικούπη (διώρυγα της Κορίνθου, μεγάλο σιδηροδρομικό δίκτυο κ.α.) στηρίχθηκαν κατά το πλείστον σε μεγάλα δάνεια· παράλληλα συνάπτονταν άλλα δάνεια για εξυπηρέτηση παλαιοτέρων δανείων, που είχαν συναφθεί από την εποχή της επανάστασης του 1821.
Ο Μεσολογγίτης πολιτικός πίστευε ότι η ανάπτυξη της χώρας έπρεπε να στηριχθεί σε ξένα κεφάλαια, στους Ελληνες της διασποράς και στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Στις επιλογές του αυτές ήλθε αντιμέτωπος με την αχαλίνωτη δημαγωγία, του κυριότερου αντιπάλου του, Θεόδωρου Δηλιγιάννη, ο οποίος καλλιεργούσε τις παραδοσιακές πελατειακές σχέσεις και έβλεπε το κράτος ως μοχλό της οικονομικής ανάπτυξης και τακτοποίησης των ψηφοφόρων του. Ο Δηλιγιάννης προκειμένου να υπηρετήσει τη δημαγωγική του πολιτική άσκησε χαλαρή δημοσιονομική πολιτική και λαϊκιστική εξωτερική πολιτική, που στοίχισαν ακριβά στην Εθνική Οικονομία· κατόρθωσε όμως να συσπειρώσει τα αντιδραστικά τμήματα του ελληνικού λαού, που ήταν αντίθετα με τον εκσυγχρονισμό του κράτους.
Τα μεγάλα έργα του Τρικούπη (διώρυγα της Κορίνθου, μεγάλο σιδηροδρομικό δίκτυο κ.α.) στηρίχθηκαν κατά το πλείστον σε μεγάλα δάνεια· παράλληλα συνάπτονταν άλλα δάνεια για εξυπηρέτηση παλαιοτέρων δανείων, που είχαν συναφθεί από την εποχή της επανάστασης του 1821.
«Δυστυχως επτωχευσαμεν»
Τελικά η Ελλάδα οδηγήθηκε στην πτώχευση του 1893· και ο Χ. Τρικούπης είχε το θλιβερό προνόμιο να την ανακοινώσει από το βήμα της Βουλής με την περίφημη φράση που έμεινε στην ιστορία: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν».
Η πτώχευση του 1893 δεν οφείλεται βέβαια μόνον στον υπερδανεισμό της χώρας. Σχετίζεται άμεσα και με τη βαθειά οικονομική κρίση που είχε πλήξει την ευρωπαϊκή οικονομία στα τέλη του 19ου αιώνα, που οδήγησε σε σοβαρή κάμψη του διεθνούς εμπορίου και στην κάθετη πτώση των ελληνικών εξαγωγών, με συνέπεια τη μεγάλη μείωση των συναλλαγματικών διαθεσίμων της χώρας. Τα δάνεια πλέον ήταν αδύνατον να καλυφθούν από τα τακτικά έσοδα της χώρας.
Εξίσου όμως επιβαρύνθηκε η οικονομία από αλόγιστες παροχές και από τη λαϊκιστική εξωτερική πολιτική του Δηλιγιάννη, ο οποίος στο διάστημα που κυβέρνησε τη χώρα προέβη σε άχρηστες πολεμικές δαπάνες, κινητοποιήσεις και επιστρατεύσεις, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει τους οπαδούς του, με την δήθεν υπερήφανη πολιτική του στις αλυτρωτικές διεκδικήσεις της χώρας.
Το 1895 διενεργήθηκαν εκλογές και ο Χ. Τρικούπης υπέστη συντριπτική ήττα· δεν εξελέγη ούτε βουλευτής. Η βαριά φορολογία και η πτώχευση της χώρας έφεραν τον πολιτικό και ένα χρόνο αργότερα το φυσικό του θάνατο.
Τελικά η Ελλάδα οδηγήθηκε στην πτώχευση του 1893· και ο Χ. Τρικούπης είχε το θλιβερό προνόμιο να την ανακοινώσει από το βήμα της Βουλής με την περίφημη φράση που έμεινε στην ιστορία: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν».
Η πτώχευση του 1893 δεν οφείλεται βέβαια μόνον στον υπερδανεισμό της χώρας. Σχετίζεται άμεσα και με τη βαθειά οικονομική κρίση που είχε πλήξει την ευρωπαϊκή οικονομία στα τέλη του 19ου αιώνα, που οδήγησε σε σοβαρή κάμψη του διεθνούς εμπορίου και στην κάθετη πτώση των ελληνικών εξαγωγών, με συνέπεια τη μεγάλη μείωση των συναλλαγματικών διαθεσίμων της χώρας. Τα δάνεια πλέον ήταν αδύνατον να καλυφθούν από τα τακτικά έσοδα της χώρας.
Εξίσου όμως επιβαρύνθηκε η οικονομία από αλόγιστες παροχές και από τη λαϊκιστική εξωτερική πολιτική του Δηλιγιάννη, ο οποίος στο διάστημα που κυβέρνησε τη χώρα προέβη σε άχρηστες πολεμικές δαπάνες, κινητοποιήσεις και επιστρατεύσεις, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσει τους οπαδούς του, με την δήθεν υπερήφανη πολιτική του στις αλυτρωτικές διεκδικήσεις της χώρας.
Το 1895 διενεργήθηκαν εκλογές και ο Χ. Τρικούπης υπέστη συντριπτική ήττα· δεν εξελέγη ούτε βουλευτής. Η βαριά φορολογία και η πτώχευση της χώρας έφεραν τον πολιτικό και ένα χρόνο αργότερα το φυσικό του θάνατο.
Ο ΔΗΛΙΓΙΑΝΝΗΣ
Η επάνοδος του Δηλιγιάννη στην εξουσία δεν έλυσε κανένα από τα μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Τα φορολογικά βάρη και οι κρατικές δαπάνες αντί να μειωθούν αυξήθηκαν. Επιπλέον η χώρα δεν μπορούσε να συνάψει πλέον δάνεια και οι ξένοι ομολογιούχοι –οι περισσότεροι Γερμανοί αλλά και πολλοί Έλληνες που είχαν εμπιστευθεί τις αποταμιεύσεις τους στο ελληνικό κράτος– πίεζαν τις κυβερνήσεις τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδος.
Τόσον ο Τρικούπης, όσο και ο Δηλιγιάννης αρνήθηκαν να δεχθούν επέμβαση των ξένων κυβερνήσεων στα οικονομικά της χώρας. Μάλιστα η κυβέρνηση Δηλιγιάννη, τον Οκτώβριο του 1896, είχε σχεδόν πετύχει, ένα οικονομικό συμβιβασμό με τους πιστωτές για το εξωτερικό χρέος της χώρας.
Η επάνοδος του Δηλιγιάννη στην εξουσία δεν έλυσε κανένα από τα μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Τα φορολογικά βάρη και οι κρατικές δαπάνες αντί να μειωθούν αυξήθηκαν. Επιπλέον η χώρα δεν μπορούσε να συνάψει πλέον δάνεια και οι ξένοι ομολογιούχοι –οι περισσότεροι Γερμανοί αλλά και πολλοί Έλληνες που είχαν εμπιστευθεί τις αποταμιεύσεις τους στο ελληνικό κράτος– πίεζαν τις κυβερνήσεις τους να λάβουν μέτρα κατά της Ελλάδος.
Τόσον ο Τρικούπης, όσο και ο Δηλιγιάννης αρνήθηκαν να δεχθούν επέμβαση των ξένων κυβερνήσεων στα οικονομικά της χώρας. Μάλιστα η κυβέρνηση Δηλιγιάννη, τον Οκτώβριο του 1896, είχε σχεδόν πετύχει, ένα οικονομικό συμβιβασμό με τους πιστωτές για το εξωτερικό χρέος της χώρας.
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1897
ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Όμως η επανάσταση του 1897 στην Κρήτη και ο φιλοπόλεμος αέρας που φυσούσε τότε στην Αθήνα οδήγησαν στη διακοπή των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές. Η Εθνική Εταιρεία, μια παράνομη εθνικιστική οργάνωση, με την ανοχή της κυβέρνησης εξαπέλυσε αντάρτικες ομάδες στη Μακεδονία (τότε τουρκικό έδαφος) και ο πρωθυπουργός Δηλιγιάννης όμηρος της παλιάς εθνικιστικής του ρητορείας σύρθηκε σε πόλεμο με την Τουρκία. Λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος οι Μεγάλες Δυνάμεις προσέφεραν πλήρη αυτονομία στην Κρήτη, την οποία η Ελληνική Κυβέρνηση αρνήθηκε να αποδεχθεί φοβούμενη τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης και του λαού, που διαδήλωνε κάθε μέρα και απαιτούσε ένωση ή πόλεμο με την Τουρκία.
Στις 5 Απριλίου του 1897 ξεκινούσε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος, στον οποίο η Ελλάδα, διεθνώς απομονωμένη, ήταν υποχρεωμένη να στηριχθεί στην ανύπαρκτη ισχύ του στρατού και του πολεμικού ναυτικού, καθώς και στους απόλεμους και άμαχους αντάρτες την Εθνικής Εταιρείας. Εντός λίγων ημερών ο Τουρκικός στρατός κατέλαβε Λάρισα και Βόλο και έφθασε μέχρι τη Λαμία. Χωρίς την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων οι Τούρκοι θα είχαν καταλάβει και την Αθήνα.
ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Όμως η επανάσταση του 1897 στην Κρήτη και ο φιλοπόλεμος αέρας που φυσούσε τότε στην Αθήνα οδήγησαν στη διακοπή των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές. Η Εθνική Εταιρεία, μια παράνομη εθνικιστική οργάνωση, με την ανοχή της κυβέρνησης εξαπέλυσε αντάρτικες ομάδες στη Μακεδονία (τότε τουρκικό έδαφος) και ο πρωθυπουργός Δηλιγιάννης όμηρος της παλιάς εθνικιστικής του ρητορείας σύρθηκε σε πόλεμο με την Τουρκία. Λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος οι Μεγάλες Δυνάμεις προσέφεραν πλήρη αυτονομία στην Κρήτη, την οποία η Ελληνική Κυβέρνηση αρνήθηκε να αποδεχθεί φοβούμενη τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης και του λαού, που διαδήλωνε κάθε μέρα και απαιτούσε ένωση ή πόλεμο με την Τουρκία.
Στις 5 Απριλίου του 1897 ξεκινούσε ο ελληνοτουρκικός πόλεμος, στον οποίο η Ελλάδα, διεθνώς απομονωμένη, ήταν υποχρεωμένη να στηριχθεί στην ανύπαρκτη ισχύ του στρατού και του πολεμικού ναυτικού, καθώς και στους απόλεμους και άμαχους αντάρτες την Εθνικής Εταιρείας. Εντός λίγων ημερών ο Τουρκικός στρατός κατέλαβε Λάρισα και Βόλο και έφθασε μέχρι τη Λαμία. Χωρίς την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων οι Τούρκοι θα είχαν καταλάβει και την Αθήνα.
Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΡΑΛΛΗ
Υπό το βάρος της ήττας η κυβέρνηση Δηλιγιάννη ανατράπηκε, την διαδέχθηκε η κυβέρνηση Ράλλη, που ήταν εξίσου υπεύθυνος για τον πόλεμο. Τις τελικές διαπραγματεύσεις για ειρήνη με την Τουρκία διενήργησε μια νέα κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Οι νικητές Τούρκοι απαιτούσαν να μην επιστραφεί η Λάρισα και ο Βόλος στην Ελλάδα, καθώς και μια τεράστια πολεμική αποζημίωση. Ταυτόχρονα αρνούνταν να αποδεχθούν την αυτονομία της Κρήτης.
Υπό το βάρος της ήττας η κυβέρνηση Δηλιγιάννη ανατράπηκε, την διαδέχθηκε η κυβέρνηση Ράλλη, που ήταν εξίσου υπεύθυνος για τον πόλεμο. Τις τελικές διαπραγματεύσεις για ειρήνη με την Τουρκία διενήργησε μια νέα κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Οι νικητές Τούρκοι απαιτούσαν να μην επιστραφεί η Λάρισα και ο Βόλος στην Ελλάδα, καθώς και μια τεράστια πολεμική αποζημίωση. Ταυτόχρονα αρνούνταν να αποδεχθούν την αυτονομία της Κρήτης.
Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
Η Ελλάδα πλέον ήταν στο έλεος των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο Αυτοκράτορας της Γερμανίας Γουλιέλμος είχε κερδίσει γόητρο απέναντι στην προστατευόμενη του Τουρκία και απαιτούσε την ικανοποίηση των απαιτήσεων των ομολογιούχων. Επιπλέον η παροχή πολεμικής αποζημιώσεως προς την Τουρκία δεν μπορούσε να αντιμετωπισθεί, παρά μόνον με τη σύναψη νέου εξωτερικού δανείου, το οποίο αναγκαστικά πλέον θα αφορούσε και τους παλιούς δανειστές της χώρας. Η Ελλάδα καλούνταν να διαλέξει τη Λάρισα και το Βόλο ή την επιβολή του διεθνούς οικονομικού ελέγχου. Όπως ήταν φυσικό διάλεξε το δεύτερο.
Η Ελλάδα πλέον ήταν στο έλεος των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο Αυτοκράτορας της Γερμανίας Γουλιέλμος είχε κερδίσει γόητρο απέναντι στην προστατευόμενη του Τουρκία και απαιτούσε την ικανοποίηση των απαιτήσεων των ομολογιούχων. Επιπλέον η παροχή πολεμικής αποζημιώσεως προς την Τουρκία δεν μπορούσε να αντιμετωπισθεί, παρά μόνον με τη σύναψη νέου εξωτερικού δανείου, το οποίο αναγκαστικά πλέον θα αφορούσε και τους παλιούς δανειστές της χώρας. Η Ελλάδα καλούνταν να διαλέξει τη Λάρισα και το Βόλο ή την επιβολή του διεθνούς οικονομικού ελέγχου. Όπως ήταν φυσικό διάλεξε το δεύτερο.
'Η μείωση της εθνικής ανεξαρτησίας'
Έτσι στις 21 Ιανουαρίου του 1898 ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις των Μεγάλων Δυνάμεων με την ελληνική κυβέρνηση. Προηγουμένως με την προκαταρτική συνθήκη ειρήνης (6 Σεπτεμβρίου 1897) η Ελλάδα αποδεχόταν μείωση της εθνικής της ανεξαρτησίας, αφού δέχθηκε ο σχετικός νόμος πριν ψηφισθεί από τη Βουλή να εγκριθεί προηγουμένως από τις Μεγάλες Δυνάμεις.
Έτσι στις 21 Ιανουαρίου του 1898 ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις των Μεγάλων Δυνάμεων με την ελληνική κυβέρνηση. Προηγουμένως με την προκαταρτική συνθήκη ειρήνης (6 Σεπτεμβρίου 1897) η Ελλάδα αποδεχόταν μείωση της εθνικής της ανεξαρτησίας, αφού δέχθηκε ο σχετικός νόμος πριν ψηφισθεί από τη Βουλή να εγκριθεί προηγουμένως από τις Μεγάλες Δυνάμεις.
'Το δανειο των 170.000.000 χρυσων φραγκων'
Η πολεμική αποζημίωση προς την Τουρκία ανήλθε σε 4.000.000 τουρκικές λίρες, ποσό που καταβλήθηκε από δάνειο, ύψους 170.000.000 χρυσών φράγκων με τόκο 2,5%. που εγγυήθηκαν οι Δυνάμεις. Το δάνειο εκτός από την πολεμική αποζημίωση, κάλυψε το έλλειμμα και το κυμαινόμενο χρέος σε χρυσό. Ταυτόχρονα δεσμεύονταν οι πρόσοδοι την χώρας για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους.
Η επιβολή του Δ.Ο.Ε. δεν είχε μόνο αρνητικές συνέπειες. Η Ελλάδα πήρε πίσω Λάρισα και Βόλο και στο τέλος του 1898 οι Μεγάλες Δυνάμεις εξεδίωξαν τον τουρκικό στρατό από την Κρήτη και παραχώρησαν αυτόνομο πολίτευμα. Παράλληλα η εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας συντέλεσε σημαντικά στη ραγδαία βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας. Η Ελλάδα μπορούσε πλέον να λαμβάνει νέα δάνεια τα οποία είχε μεγάλη ανάγκη.
***
'Μια αδυναμη οικονομια γινεται ακομα πιο ευαλωτη σε περιοδο υφεσηΣ'
Αναζητώντας κανείς αναλογίες μεταξύ της επιβολής του Δ.Ο.Ε. το 1898 και της κρίσης που διέρχεται σήμερα η Ελλάδα καταλήγει σε ένα βασικό συμπέρασμα: Ότι δηλαδή μια αδύναμη οικονομία γίνεται ακόμα πιο ευάλωτη σε περίοδο ύφεσης της διεθνούς οικονομίας. Κατά συνέπεια επειδή η πρόβλεψη μιας διεθνούς κρίσης είναι αδύνατη, η προσφυγή στον υπερδανεισμό καθίσταται εξαιρετικά επικίνδυνη πολιτική, όταν μάλιστα συμπέσει με μια διεθνή οικονομική διαταραχή.
Φυσικά τα δάνεια της εποχής Τρικούπη είχαν άλλη αιτία και διαφορετικό προορισμό. Ο μεγάλος πολιτικός του 19ου αιώνα συνήψε τα δάνεια αποκλειστικά και μόνον για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Αντίθετα τα δάνεια που συνομολογήθηκαν από την Ελλάδα, κυρίως κατά την τελευταία τριακονταετία, αφορούσαν ως επί το πλείστον καταναλωτικές δαπάνες και παροχές στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Οσον αφορά τη δημοσιονομική χαλάρωση που παρατηρήθηκε την εποχή του Τρικούπη, ήταν αποτέλεσμα της δημαγωγικής πολιτικής του Δηλιγιάννη, ο οποίος έβλεπε το κράτος ως όργανο εξυπηρέτησης των ρουσφετολογικών επιδιώξεών του και τακτοποίησης των οπαδών του.
Η πολεμική αποζημίωση προς την Τουρκία ανήλθε σε 4.000.000 τουρκικές λίρες, ποσό που καταβλήθηκε από δάνειο, ύψους 170.000.000 χρυσών φράγκων με τόκο 2,5%. που εγγυήθηκαν οι Δυνάμεις. Το δάνειο εκτός από την πολεμική αποζημίωση, κάλυψε το έλλειμμα και το κυμαινόμενο χρέος σε χρυσό. Ταυτόχρονα δεσμεύονταν οι πρόσοδοι την χώρας για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους.
Η επιβολή του Δ.Ο.Ε. δεν είχε μόνο αρνητικές συνέπειες. Η Ελλάδα πήρε πίσω Λάρισα και Βόλο και στο τέλος του 1898 οι Μεγάλες Δυνάμεις εξεδίωξαν τον τουρκικό στρατό από την Κρήτη και παραχώρησαν αυτόνομο πολίτευμα. Παράλληλα η εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας συντέλεσε σημαντικά στη ραγδαία βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας. Η Ελλάδα μπορούσε πλέον να λαμβάνει νέα δάνεια τα οποία είχε μεγάλη ανάγκη.
***
'Μια αδυναμη οικονομια γινεται ακομα πιο ευαλωτη σε περιοδο υφεσηΣ'
Αναζητώντας κανείς αναλογίες μεταξύ της επιβολής του Δ.Ο.Ε. το 1898 και της κρίσης που διέρχεται σήμερα η Ελλάδα καταλήγει σε ένα βασικό συμπέρασμα: Ότι δηλαδή μια αδύναμη οικονομία γίνεται ακόμα πιο ευάλωτη σε περίοδο ύφεσης της διεθνούς οικονομίας. Κατά συνέπεια επειδή η πρόβλεψη μιας διεθνούς κρίσης είναι αδύνατη, η προσφυγή στον υπερδανεισμό καθίσταται εξαιρετικά επικίνδυνη πολιτική, όταν μάλιστα συμπέσει με μια διεθνή οικονομική διαταραχή.
Φυσικά τα δάνεια της εποχής Τρικούπη είχαν άλλη αιτία και διαφορετικό προορισμό. Ο μεγάλος πολιτικός του 19ου αιώνα συνήψε τα δάνεια αποκλειστικά και μόνον για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Αντίθετα τα δάνεια που συνομολογήθηκαν από την Ελλάδα, κυρίως κατά την τελευταία τριακονταετία, αφορούσαν ως επί το πλείστον καταναλωτικές δαπάνες και παροχές στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Οσον αφορά τη δημοσιονομική χαλάρωση που παρατηρήθηκε την εποχή του Τρικούπη, ήταν αποτέλεσμα της δημαγωγικής πολιτικής του Δηλιγιάννη, ο οποίος έβλεπε το κράτος ως όργανο εξυπηρέτησης των ρουσφετολογικών επιδιώξεών του και τακτοποίησης των οπαδών του.
'Απο τον 19ο αιωνα μεχρι σημερα η Ελλαδα δεν απεκτησε ενα δικαιο φορολογικο συστημα'
Αναμφισβήτητα ο Χ. Τρικούπης δεν κατόρθωσε να επιβάλλει ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα. Αντίθετα αύξησε δυσανάλογα τους έμμεσους φόρους και έπληξε τις λαϊκές τάξεις. Ατυχώς, αν εξαιρέσει κανείς την περίοδο των μεγάλων φορολογικών μεταρρυθμίσεων του Ελευθερίου Βενιζέλου και μια άτολμη προσπάθεια το 1956, από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα το ελληνικό κράτος δεν απέκτησε ένα δίκαιο και σταθερό φορολογικό σύστημα. Οι θλιβερές συνέπειες, ιδιαίτερα κατά τη σημερινή κρίση, είναι ορατές δια γυμνού οφθαλμού.
Από την εποχή εκείνη η δημαγωγία και οι μαξιμαλισμοί ορισμένων πολιτικών ηγετών είτε αφορούσαν την εξωτερική πολιτική είτε αλόγιστες παροχές και ρουσφέτια κόστισαν πανάκριβα στην Ελλάδα. Μετά από τόσα χρόνια η παθογένεια που χαρακτηρίζει, από την εποχή εκείνη, την πολιτική ζωή της χώρας εξακολουθεί να έχει πολλά όμοια χαρακτηριστικά. Το κυριότερο από όλα είναι ότι οι μισοί Έλληνες πολιτικοί εξακολουθούν να θεωρούν τους άλλους μισούς ως προδότες και όργανα ξένων Δυνάμεων. Προφανώς η Ελλάδα εκτός από την οικονομική αντιμετωπίζει και μια ατελείωτη πολιτική κρίση.
Αναμφισβήτητα ο Χ. Τρικούπης δεν κατόρθωσε να επιβάλλει ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα. Αντίθετα αύξησε δυσανάλογα τους έμμεσους φόρους και έπληξε τις λαϊκές τάξεις. Ατυχώς, αν εξαιρέσει κανείς την περίοδο των μεγάλων φορολογικών μεταρρυθμίσεων του Ελευθερίου Βενιζέλου και μια άτολμη προσπάθεια το 1956, από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα το ελληνικό κράτος δεν απέκτησε ένα δίκαιο και σταθερό φορολογικό σύστημα. Οι θλιβερές συνέπειες, ιδιαίτερα κατά τη σημερινή κρίση, είναι ορατές δια γυμνού οφθαλμού.
Από την εποχή εκείνη η δημαγωγία και οι μαξιμαλισμοί ορισμένων πολιτικών ηγετών είτε αφορούσαν την εξωτερική πολιτική είτε αλόγιστες παροχές και ρουσφέτια κόστισαν πανάκριβα στην Ελλάδα. Μετά από τόσα χρόνια η παθογένεια που χαρακτηρίζει, από την εποχή εκείνη, την πολιτική ζωή της χώρας εξακολουθεί να έχει πολλά όμοια χαρακτηριστικά. Το κυριότερο από όλα είναι ότι οι μισοί Έλληνες πολιτικοί εξακολουθούν να θεωρούν τους άλλους μισούς ως προδότες και όργανα ξένων Δυνάμεων. Προφανώς η Ελλάδα εκτός από την οικονομική αντιμετωπίζει και μια ατελείωτη πολιτική κρίση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΔ.
• Σπ. Β. Μαρκεζίνης, Πολιτική Ιστορία, τ. 2ος.
• Ο. Χ. Τρικούπης και η εποχή του, ΕΛΙΑ.
• «Καθημερινή», Νοέμβριος 1996
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΔ.
• Σπ. Β. Μαρκεζίνης, Πολιτική Ιστορία, τ. 2ος.
• Ο. Χ. Τρικούπης και η εποχή του, ΕΛΙΑ.
• «Καθημερινή», Νοέμβριος 1996
*Γενικού Διευθυντή
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος»
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος»
Αναδημοσιευσα Από Χανιωτικα Νεα
.png "English"){kind=small}
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου