Πάμε Σύρο,

Σύρος: O κόσμος των αντιθέσεων,

Αρχές φθινοπώρου και οι θερμοκρασίες χαμηλώνουν... Ομως εδώ στη Σύρο, στην καρδιά των Κυκλάδων, οι ήρεμες παραλίες με τις ζεστές ακόμα θάλασσες είναι ό,τι πρέπει για τις τελευταίες βουτιές. Εξάλλου το δυνατό πολιτιστικό, ιστορικό και αρχιτεκτονικό κράμα του νησιού ζωντανεύει το όνειρο των καλοκαιρινών διακοπών κάθε εποχή του χρόνου.
Ακόμα και όλες τις πολιτείες του Αιγαίου να έχεις δει, η Ερμούπολη σίγουρα θα σ' εντυπωσιάσει και αμέσως θα καταλάβεις γιατί είναι η πρωτεύουσα των Κυκλάδων.
Καθώς το πλοίο μανουβράρει στο λιμάνι, έχεις την ευκαιρία να ανιχνεύσεις το νησιωτικό τοπίο. Θα χαζέψεις την πολυσύχναστη προκυμαία, τα μεγαλόπρεπα νεοκλασικά κτίρια ψηλότερα, τη γειτονιά της Ανάστασης και την αντικρινή πολιτεία της Ανω Σύρας με το κυκλαδικό ταμπεραμέντο να στεφανώνει την κορφή του λόφου.
Διατρέχοντας τις ακτές και τα μεσόγεια του νησιού, αμέσως θα διαπιστώσεις ότι η Σύρα -όπως την αποκαλούν οι δικοί της- έχει δύο διαφορετικά πρόσωπα. Το πρώτο είναι το αρχοντικό με εμφανή ωστόσο σημάδια παρακμής, ενώ το άλλο, το απλό και νησιώτικο χαρακτηρίζεται από μικρά γραφικά χωριά και δουλεμένη εδώ και αιώνες από τον άνθρωπο, ενδοχώρα. Ολο το σκηνικό μοιάζει με αιγαιοπελαγίτικη ζωγραφιά.
Η Ερμούπολη είναι μια πόλη που γεννήθηκε αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους. Ηδη εδώ είχαν καταφύγει πρόσφυγες από τη Χίο, τα Ψαρά, την Υδρα, την Κρήτη, τη Σμύρνη που έφεραν μαζί τους γνώσεις, δεξιοτεχνία και πλούτη.

Στο λιμάνι της Ερμούπολης ξεχωρίζει το Νησάκι με τα επιβλητικά κτίρια του τελωνείου και των παλιών αποθηκών.

Από τα μισά του 18ου αιώνα με την εξάλειψη της μάστιγας της πειρατείας, το λιμάνι άρχισε να αποκτά μεγάλη εμπορική κίνηση καθώς βρισκόταν πάνω στα θαλάσσια περάσματα προς την Ανατολή.

Η τότε πρόταση του κυβερνητικού Λουκά Ράλλη να ονομαστεί η νέα πόλη Ερμούπολη -αφιερωμένη δηλαδή στον «Κερδώον Ερμήν» τον αρχαίο ολύμπιο θεό, προστάτη του εμπορίου-, έγινε αποδεκτή από όλους με ενθουσιασμό.

Ο Αγιος Αθανάσιος, η ορθόδοξη εκκλησία έξω από την Ανω Σύρα. Στο βάθος ξεχωρίζουν τα Νεώρια.

Πράγματι, η Ερμούπολη εκμεταλλευόμενη την πλεονεκτική γεωγραφική θέση της αλλά και τις ευνοϊκές οικονομικές συγκυρίες που δημιουργήθηκαν μετά τη συρρίκνωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, φάνηκε αντάξια του ονόματός της γνωρίζοντας πρωτοφανή ανάπτυξη, η οποία την ανέδειξε σε πρώτη βιομηχανική πόλη της ελεύθερης Ελλάδας και στο σημαντικότερο λιμάνι της!

Η παρακμή ξεκίνησε μετά το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Σήμερα η πρωτεύουσα των Κυκλάδων φαίνεται πως επαναπροσδιορίζει τη θέση της αναζητώντας με την τουριστική ανάπτυξη, τη διέξοδο από την κρίση.

Νεώρια, τα ναυπηγεία της Ερμούπολης.

Στο λιμάνι της Ερμούπολης, κατά μήκος της προκυμαίας, βρίσκονται πολλά παλιά κτίσματα και αποθήκες, οι περισσότερες από τις οποίες φιλοξενούν δημόσιες υπηρεσίες. Σε μια από αυτές στεγάζεται η Πινακοθήκη των Κυκλάδων. Πολύ κοντά βρίσκεται το μαρμαρόκτιστο διώροφο τελωνείο που ξεχωρίζει με τις χαρακτηριστικές τοξοστοιχίες στην πρόσοψη.

Κατά μήκος της δυτικής ακτής, ο αιώνας της εμπορικής ακμής του λιμανιού αφήνει τα αποτυπώματά του στα παλιά δίπατα εμπορικά, στους καφενέδες, στα δημόσια κτίρια που τώρα έχουν αλλάξει χρήση και μαζί με την αγορά εξυπηρετούν τις σύγχρονες ανάγκες των κατοίκων και των τουριστών.

Ανω Σύρα, η μεσαιωνική πολιτεία κατρακυλά στη ράχη του λόφου, στο ψηλότερο σημείο ξεχωρίζει η εκκλησία του Σαν Τζώρτζη.

Οι γειτονιές της Ερμούπολης απλώνονται γύρω από την πλατεία Μιαούλη συνθέτοντας περιμετρικά τον οικιστικό ιστό της πόλης και τις συνοικίες της Υδραίικα, Ψαριανά, Βαπόρια. Ολοι οι δρόμοι μοιάζουν να οδηγούν στο μέγαρο του Δημαρχείου που δεσπόζει στο κέντρο της πλατείας. Εργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ, ολοκληρώθηκε το 1886 και συνδυάζει διαφορετικούς ρυθμούς με στοιχεία αρχαίου κλασικισμού και αναγεννησιακής τεχνοτροπίας. Το μάρμαρο της Τήνου, σμιλεμένο από τα χέρια του γλύπτη Μπονάνου που φιλοτέχνησε τον ανδριάντα του ναυάρχου της επανάστασης Μιαούλη, αλλά και η μουσική εξέδρα με τα ανάγλυφα του Απόλλωνα και των Μουσών, έργο του πασίγνωστου Βιτάλη, εκπέμπουν την ίδια λάμψη, όσο και το μαρμάρινο δάπεδο στο κέντρο της πλατείας.

Δίπλα στο Δημαρχείο βρίσκεται το κτίριο της παλιάς λέσχης «Ελλάς» -σχεδιασμένο από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Pietro Sampo- που σήμερα στεγάζει το Πνευματικό Κέντρο. Πίσω από την πλατεία ξεχωρίζει το θέατρο «Απόλλων» (1864). Ονομάζεται και «Μικρή Σκάλα του Μιλάνου» καθώς έχει εσωτερικά διακοσμηθεί σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Αγιογραφίες αναγεννησιακού ρυθμού από την Επισκοπή της Ανω Σύρου.

Στην αριστοκρατική συνοικία Βαπόρια δεσπόζουν τα περισσότερα και καλύτερα διατηρημένα αρχοντικά των μεγαλοαστικών οικογενειών που έχουν ανακαινισθεί πιστά πάνω στις αρχιτεκτονικές φόρμες των προγενέστερων.

Οι εκκλησίες της Ερμούπολης είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο από το παρελθόν της πόλης. Να επισκεφθείτε την Κοίμηση της Θεοτόκου στα Ψαριανά με την αυθεντική αγιογραφία του Θεοτοκόπουλου (El Greco), ενώ από την εκκλησία της Ανάστασης θα έχετε την καλύτερη θέα στην Ερμούπολη και στο λιμάνι. Φυσικά και θα πάτε στα Νεώρια, τα παλιά ναυπηγεία, για ν' αφουγκραστείτε την ιστορία της ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης που έφερε πλούτο στο νησί και ευμάρεια στους κατοίκους.

Η πλατεία Μιαούλη στην Ερμούπολη.

Ανω Σύρα, αυθεντικές Κυκλάδες,

Το τέλος του αρχαίου κόσμου έφερε την παρακμή στα Κυκλαδονήσια και έδωσε τη σκυτάλη στις βαρβαρικές επιδρομές και στις πειρατείες. Στις αρχές του 13ου αιώνα, η Σύρος βρίσκεται ήδη στα χέρια των Λατίνων και υπάγεται στο Δουκάτο της Νάξου, υπό τον Μάρκο Σανούδο.
Τότε ήταν που ο οικισμός της Ανω Σύρου άρχισε δειλά δειλά να παίρνει τη μορφή τειχισμένης μεσαιωνικής πολιτείας. Στην πορεία του χρόνου η τοπική κοινότητα αποδέχθηκε εξ ολοκλήρου το καθολικό δόγμα. Το 1537 οι Οθωμανοί με τον Μπαρμπαρόσα κυριεύουν το νησί, ενώ μετά λίγα χρόνια ακολουθεί η οριστική κατάλυση του Δουκάτου. Ο σουλτάνος Μουράτ Β' παραχωρεί προνόμια στους κατοίκους.

Ανω Σύρος, σε ανθρώπινη κλίμακα είναι οι διαστάσεις των πεζόδρομων με τα χαμηλά στεγάδια.

Αργότερα οι Γάλλοι ανέλαβαν υπό την προστασία τους τη Σύρο, με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός Ιησουιτών μοναχών και Καπουτσίνων να έρθουν εδώ. Η αυτονομία του νησιού, η διαφορά θρησκευτικού δόγματος, η γαλλική προστασία και η σχετικά ουδέτερη στάση του κατά την επανάσταση του '21, που έγινε τελικά αποδεκτή και από τις δύο εμπόλεμες πλευρές, έκαναν την Ανω Σύρο προσφιλές καταφύγιο για κάθε κατατρεγμένο.

Σήμερα η Ανω Σύρα διατηρεί πολλά από τα αυθεντικά της μεσαιωνικά γνωρίσματα και σίγουρα αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέροντα οικισμό που αξίζει να γνωρίσετε.
Ο δρόμος από το λιμάνι μας φέρνει στην Ανω Σύρα σε σημείο με εξαίσια θέα στην Ερμούπολη όπου βρίσκεται η εκκλησία του Σαν Τζώρτζη, η μητρόπολη των Καθολικών.

Η οργανωμένη παραλία Γαλησσά.

Από εδώ ο μεσαιωνικός κυκλαδικός οικισμός με τη σφιχτά δομημένη ρυμοτομία του, μοιάζει να κατρακυλά στη ράχη του λόφου. Ασφάλτινοι δρόμοι τον προσεγγίζουν από τρία σημεία όπου παλιά ήταν οι τρεις από τις συνολικά επτά πύλες της οχυρωμένης πόλης. Εκεί κοντά στις πορτάρες, διακρίνει κανείς τμήμα του τείχους που σχηματίζουν τα σφιχταγκαλιασμένα σπίτια, χαρακτηριστικό γνώρισμα κάθε μεσαιωνικού οικισμού.
Οι μετακινήσεις εμπορευμάτων μέσα στον δομημένο χώρο γίνονται με ζώα, ενώ των επισκεπτών αυστηρά με τα πόδια.
Οι πεζόδρομοι είναι στενοί με χαμηλά στεγάδια, ενώ οι μικρές λιτές κατοικίες από τις οποίες οι περισσότερες αναπτύσσονται σε δύο ορόφους λόγω έλλειψης χώρου, ξεχωρίζουν με τα γνήσια κυκλαδικά χαρακτηριστικά τους. Το «τρύπωμα» στα σκαλωτά δρομάκια της Ανω Σύρας είναι μια εμπειρία αξέχαστη.

Χαρακτηριστικό τοπίο στην Ανω Μεριά.

Στο κεντρικό σοκάκι, την «Πιάτσα», την προσοχή τραβούν τα μαγαζάκια, τα παλιά εργαστήρια και η εμπορική κίνηση. Στα στενά της Ανω Σύρας γεννήθηκε το 1905 ο μεγάλος ρεμπέτης, ο συνθέτης και τραγουδιστής Μάρκος Βαμβακάρης. Για τη ζωή του θα μάθετε στο Μουσείο Βαμβακάρη.

Οι ακτές και η ενδοχώρα,
Ασφάλτινοι οδικοί άξονες διατρέχουν όλο το νότιο τμήμα του νησιού και οδηγούν στα γνωστά θέρετρα Γαλησσά, Φοίνικα, Ντελαγκράτσια (Ποσειδωνία) Βάρη και Αζόλιμνο. Εδώ αναπτύσσεται όλη η τουριστική υποδομή του νησιού. Στον βορρά οι δυνατότητες για διαμονή είναι μηδαμινές -με εξαίρεση το Κίνι.

Σούρουπο στο Κίνι.

Ομως καθώς οι αποστάσεις είναι πολύ μικρές και το οδικό δίκτυο αρκετά καλό, μπορείτε να μείνετε σε κάποιο απ' τα οργανωμένα θέρετρα και να πραγματοποιείτε εύκολες και σύντομες εκδρομές, τόσο προς την ενδοχώρα όσο και προς το αυθεντικό και ενδιαφέρον αγροτικό τοπίο της Ανω Μεριάς (βόρεια Σύρος).

Ακολουθώντας από τη Βάρη τον εσωτερικό δρόμο θα περάσετε από το χωριό Χρούσσα (3 χλμ.) όπου ανάμεσα σε όμορφα πευκοδάση, βρίσκονται μερικά από τα πιο εντυπωσιακά αρχοντικά των προαστίων τα οποία συνήθως χρησιμοποιούσαν ως εξοχικές κατοικίες οι άρχοντες του νησιού. Από Χρούσσα ανηφορίζουμε για Παρακοπή, Βήσσα και βγαίνουμε στον Φοίνικα απ' όπου μπορούμε να συνεχίσουμε είτε βόρεια για Γαλλησσά είτε νότια για Ποσειδωνία.
Στην Ντελαγκράτσια (Ποσειδωνία) θα δείτε τις επαύλεις που διατηρούσαν οι εύποροι νησιώτες. Ανάμεσά τους να ξεχωρίσουμε τον πύργο του Λαδόπουλου, το αρχοντικό Ψιακή, την έπαυλη των αφελφών Τσιροπινά. Σίγουρα άξιος λόγου είναι ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου (1871) με το μαρμαρόγλυπτο τέμπλο του γνωστού γλύπτη Βιτάλη (από τη γειτονική Τήνο).
Στον Γαλησσά ν' αναφέρουμε την καθολική Ιερά Μονή Καρδιάς του Ιησού, που βρίσκεται εδώ από το 1892.
Στ' απόκρημνα βράχια του όρμου βρίσκεται το λευκό εκκλησάκι του Αγίου Στεφάνου. Με σύντομη παράκαμψη από τον δρόμο που οδηγεί στο Κίνι (3,5 χλμ. από Ερμούπολη), θα συναντήσουμε το Επισκοπείο, έναν οικισμό με εξαιρετικό κλίμα όπου οι εύποροι Συριανοί έκτιζαν τα εξοχικά τους. Στον δρόμο για Μάλια θα δούμε την εκκλησία της Παναγίας Πισκοπιανής (1624).
Στα δυτικά και νότια του νησιού η παραλία στον Γαλησσά (8 χλμ. από το λιμάνι της Ερμούπολης) απλώνεται στον μυχό καλογραμμένου όρμου και είναι στρωμένη με σκούρα άμμο, ενώ υπάρχουν λίγα αρμυρίκια. Πολιορκείται από ξενοδοχεία και άφθονα ενοικιαζόμενα δωμάτια τα οποία βρίσκονται λίγο πιο μακριά απ' την ακτή. Για ησυχία θα πάτε στο ολόλευκο εκκλησάκι της Αγ. Πακού κι από εκεί θα κατηφορίσετε με τα πόδια έως την «πισίνα» της παραλίας Αρμέος που είναι στέκι γυμνιστών.
Επίσης στο νοτιοδυτικό άκρο της Σύρου ξανοίγεται μια ανοικτή θαλασσινή αγκαλιά την οποίαν μοιράζονται τα δυο πιο πολυσύχναστα θέρετρα του νησιού, αυτό του Φοίνικα στο βόρειο άκρο και της Ποσειδωνίας ή Ντελαγκράτσια, στον νότιο. Την οργανωμένη παραλία περιδιαβαίνει από πάνω ο δρόμος και κατά μήκος του παρατάσσονται στη σειρά τα άφθονα ταβερνάκια, εστιατόρια και καφέ. Ομως η καλύτερη ακρογιαλιά της περιοχής βρίσκεται λίγο νοτιότερα από την Ποσειδωνία, δίπλα στις εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού και είναι οι Αγκαθωπές. Δυο χιλιόμετρα ακόμη πιο νότια θα βρείτε την επίσης καλή αμμουδιά Κόμητο, ενώ απ' τον Φοίνικα προσεγγίζεται εύκολα η παραλία Κόκκινα.
Από την Ποσειδωνία ο δρόμος ακολουθεί το πολυσχιδές νότιο περίγραμμα των ακτών που μας αποκαλύπτει πολλές μικρές, όχι όμως κατ' ανάγκη ήσυχες ακρογιαλιές. Ο όρμος του Μικρού και του Μεγάλου Γιαλού, αν και δελεάζει με τις αλλεπάλληλες αμμουδιές του, μοιάζει να ασφυκτιά κάτω από τα άφθονα συγκροτήματα ενοικιαζόμενων δωματίων που τα τελευταία χρόνια έχουν κτιστεί ολόγυρα. Ακολουθεί στο ίδιο μοτίβο ο όρμος Αχλάδι με τις δυο υπέροχες ακρογιαλιές του.
Σ' αυτήν την περιοχή αν αποζητάτε περισσότερη ησυχία, θα προσεγγίσετε τη μικρή αμμουδιά Φάμπρικα (από Βάρη). Στο ακρογιάλι Σαντορινιοί θα φτάσετε ακολουθώντας σύντομο τσιμεντένιο δρόμο, ενώ στις απόμακρες λιλιπούτειες και ερημικές βοτσαλωτές παραλίες Φωκιότρυπες θα πάτε από χωματόδρομο (3 χλμ.). Στον όρμο Αζόλιμνος θα γίνει η τελευταία στάση πριν από την ολοκλήρωση της διαδρομής. Αν και υπάρχουν αξιόλογα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, το φυσικό τοπίο μοιάζει να έχει αλλοιωθεί ανεπανόρθωτα από τη χωρίς μέτρο οικοδομική δραστηριότητα.
Ανω Μεριά, η άλλη Σύρος
Μια διαδρομή που επίσης ξεκινά από το λιμάνι της Ερμούπολης και διατρέχει τον κορμό του νησιού (Ανω Μεριά) ακολουθώντας μεσόγεια πορεία, τερματίζει μετά 18 χιλιόμετρα στο χωριό Κάμπος, διασχίζοντας ένα συναρπαστικό αιγαιοπελαγίτικο τοπίο.
Στα βορειοδυτικά του νησιού διαγράφεται η αμμουδιά Κίνι και ολόγυρα απλώνεται ο ομώνυμος οικισμός που σιγά σιγά εξελίσσεται σε πολύκοσμο τουριστικό θέρετρο. Τριακόσια μέτρα νοτιότερα θα συναντήσετε τον σαφώς πιο ήσυχο ορμίσκο Λωτός. Καλύτερη ώρα για μπάνιο είναι το δειλινό με τον ήλιο να γέρνει στο πέλαγος. Βορειότερα από το Κίνι ( 3 χλμ.) βρίσκεται η βοτσαλιά Δελφίνι, μια ήσυχη ακόμα ακτή, όπου υπάρχουν ταβερνάκια και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Από την Ανω Σύρα ο δρόμος συνεχίζει για τις κοινότητες της Ανω Μεριάς. Θα περάσετε από τα χωριά Φοινικιά, Μύτακας, Σαν Μιχάλης που βρίσκονται μακριά απ' τη θάλασσα. Ωστόσο ο γαλάζιος ορίζοντας θα σας συντροφεύει σε όλη αυτή τη σύντομη, αλλά με αρκετές στροφές διαδρομή.
Αξίζει να προσεγγίσετε τον κτηνοτροφικό οικισμό Σύριγγας, μόνο και μόνο για να απολαύσετε την καταπληκτική θέα προς τον όρμο Λιά, Μαρμάρι και Γράμματα. Αυτές οι εντυπωσιακές ακτές προσεγγίζονται μόνο με σκάφος από το Κίνι ή το Δελφίνι και εφόσον δεν φυσά βοριάς. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πεζοπορικά μονοπάτια που με έντονες κλίσεις διατρέχουν όλο το βόρειο τμήμα του νησιού.
Να υπολογίζετε από τον Κάμπο έως την παραλία Λιά, 30 με 40 λεπτά περπάτημα και για την ακτή Γράμματα, μια ώρα.

Διαμονή,
Αυτήν την πιο ήσυχη εποχή θα προτείναμε να επιλέξετε κάποιον από τους παραδοσιακούς ξενώνες της Ερμούπολης όπου θα γνωρίσετε τι σημαίνει Συριανή φιλοξενία. «Λίλα» (22810 82738, www.guesthouse.gr), σε κτίριο του 18ου αι. «Αρίων» (22810 81749 www.arionsyros.com), στη συνοικία Βαπόρια. «Villa Selena» (22810 86007, www.villaselena.eu), μπουτίκ ξενοδοχείο 5 αστέρων. «Εν Ερμουπόλει» (22810 85789 www.enermoupoli.gr), κοντά στην πλατεία Μιαούλη. «Esperance» (22810-81671, www.esperance.gr ), αναπαλαιωμένες οικίες στην Ερμούπολη. «Σύρου Μέλαθρον» (22810 86495, www.syroumelathron.gr), στην αριστοκρατική συνοικία Βαπόρια. «Αρχοντικό Βούρλη» (22810 81682, www.vourlis.gr), διώροφο λιθόκτιστο κτίριο του 1888. «Παλλάδιο» (22810 86400, www.palladion-hotel-syros.gr) κοντά στην προκυμαία. «Ομηρος» (22810 84910, www.hotel-omiros.gr), σε νεοκλασικό αρχοντικό.
Φαγητό
Στην Ερμούπολη, στο μεζεδοπωλείο «Αερικό» (22810 80445) που βρίσκεται σε στενό ήσυχο δρόμο πίσω από το λιμάνι, κάθε καραφάκι τσίπουρο συνοδεύεται με 3 πιάτα διαφορετικών κάθε φορά μεζέδων, στην τιμή των 7 ευρώ. Επίσης εξαιρετικές είναι οι ελληνικές ταβέρνες «Περί τίνος» (22810 85000), «Μικράκι» (22810 85840) και «Αμβυξ» (22810 83989) με μεσογειακές ιταλικές γεύσεις ενώ στο «Κουζίνα» θα δοκιμάσετε κυπριώτικες συνταγές (22810 89150)
Στην Ανω Σύρα στα κουτούκια «Λιλής» (22810 88087) και «Ξανθομάλλης» που είναι από τα παλιότερα του νησιού, θα γνωρίσετε την τοπική κουζίνα ακούγοντας ρεμπέτικα. Στην Ανω Μεριά στο χωριό Σαν Μιχάλη δοκιμάστε την παραδοσιακή ταβέρνα «Πλακόστρωτο» με εξαίσια θέα και εξίσου εντυπωσιακό ηλιοβασίλεμα.
Στην Αζόλιμνο θα πάτε στις ταβέρνες «Η στρίγγλα που έφαγε το αρνάκι» (22810 81588) και «Φιλομήλα» (22810 62088). Στο Κίνι θα βρείτε καλές ψαροταβέρνες και το εστιατόριο «Αλλού Γυαλού» (22810 71196).

Κείμενο: Ζερμαίν Αλεξάκη
Φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Αναδημοσιευσα Από Εθνος